بررسی جامعه‌شناختی میزان مشارکت دانشجویان در ارزشیابی کیفیت آموزشی و عوامل مرتبط با آن (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه‌های تهران، تبریز، اصفهان، علامه طباطبایی، شهید بهشتی، شهید باهنر کرمان، بوعلی همدان و فردوسی مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

2 دانشیار گروه مدیریت دانشگاه تبریز

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه تبریز

چکیده

هدف اصلی از اجرای پژوهش حاضر، بررسی میزان مشارکت دانشجویان در ارزشیابی کیفیت آموزشی و عوامل مرتبط با آن است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه بوده است. جامعه آماری پژوهش، همه دانشجویان دانشگاه‌های منتخب (اصفهان، بوعلی سینا، علامه طباطبایی، شهید بهشتی، فردوسی مشهد، تبریز و شهید باهنر کرمان) وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1392 به تعداد 152400 نفر بوده که از این تعداد، نمونه پژوهش به تعداد 1356 نفر بر اساس فرمول کوکران و به شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ای انتخاب شدند. درمجموع، یافته‌های تحقیق نشان داد که در دانشگاه‌های منتخب، میانگین مشارکت دانشجویان در ارزشیابی کیفیت آموزشی در حد متوسط به بالا (24/59) بوده است. همچنین بر اساس نتایج تحلیل مسیر، به ترتیب اثرات کل متغیرهای انتظار فایده، توانمندسازی، سرمایه اجتماعی، احساس محرومیت نسبی و کیفیت آموزش دانشگاهی بر متغیر مشارکت در ارزشیابی کیفیت آموزشی معنی‌دار بوده و متغیرهای یاد شده توانسته‌اند، 60 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Sociological Investigation of Students’ Participation Level in Assessing the Quality of Education and its Associated Factors (Case Study: Students Studying at University of Tehran, University of Tabriz, University of Isfahan, Allameh Tabatabai University, Shahid Beheshti University, Shahid Bahonar University of Kerman, Bu-Ali Sina University and Ferdowsi University of Mashhad)

نویسندگان [English]

  • mohammad abbaszadeh 1
  • seyyedsamad hosseini 2
  • ali boudaghi 3
چکیده [English]

The main aim of this study was to investigate students’ participation level in assessing the quality of education and its associated factors. This research made use of survey method and the measurement tool was limited to questionnaires. The research statistical population was composed of all the students studying at selected universities (University of Tabriz, University of Isfahan, Allameh Tabatabai University, Shahid Beheshti University, Shahid Bahonar University of Kerman, Bu-Ali Sina University and Ferdowsi University of Mashhad) affiliated with the Ministry of Science, Research and Technology in 2013 (N=152400). Then, Cochran’s Formula and stratified sampling method were used to select a sample of 1356 students. In sum, the findings of this study showed that, throughout the selected universities, the mean of students’ participation in assessing the quality of education was moderate to high (59.24). Given the results of the path analysis, it was found that the effects of expected benefits, empowerment, social capital, feeling of relative deprivation and the quality of academic education on participation in assessing the quality of education were significant thereof. Actually, the forenamed variables could explain 60% of variations in the dependent variable

کلیدواژه‌ها [English]

  • Participation in assessing
  • quality of education
  • empowerment
  • feeling of relative deprivation
  • Social Capital
اوکلی، پیتر و مارسدن، دیوید (۱۳۷۰). رهیافت‌های مشارکت در توسعه روستایی؛ ترجمه منصور محمودنژاد. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی جهاد سازندگی.
 بازرگان، عباس، حجازی، یوسف و اسحاقی، فاخته (1386). فرایند اجرای ارزیابی درونی در گروه‌های آموزشی. تهران: نشر دیدار.
بیرو، آلن (1366). فرهنگ علوم اجتماعی؛ ترجمه باقر ساروخانی. تهران: انتشارات کیهان.
پازارگادی، مهرنوش و ستاری، صدرالدین (1387). ارزیابی کیفیت آموزش: رویکردی مشارکت‌محور برای مقابله با چالش‌های فراروی نظام مدیریت آموزش عالی غیر دولتی در هزاره سوم. پژوهشنامه تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنود، 17، 1-23.
حبیب‌پور، کرم و صفری، رضا (1388). راهنمای جامع کاربرد spss  در تحقیقات پیمایشی. تهران: نشر متفکران.  
حسن‌پور، اکبر؛ عباسی، طیبه و نوروزی، مجتبی (1388). بررسی نقش رهبری تحول‌آفرین در توانمندسازی کارکنان مدرس علوم انسانی. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 15 (1)، 166 – 188.
خانعلی‌زاده، رقیه؛ کردنائیج، اسدالله؛ فانی، علی‌اصغر و مشبکی، اصغر (1389). رابطه بین توانمندسازی و یادگیری سازمانی، مورد مطالعه: دانشگاه تربیت مدرس. پژوهشنامه مدیریت تحول، 2 (3)، 21 – 45.
دهقانی، مسعود و نخعی، نوذر (1391). ارزشیابی استاد توسط دانشجو: مروری بر نقدها، مجله گام‌های توسعه در آموزش پزشکی. 9 (2)، 102 – 109.
ذوالفقار، محسن و مهرمحمدی، محمود (1383). ارزیابی دانشجویان از کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی رشته‌های علوم انسانی دانشگاه‌های شهر تهران. دوماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، 11 (6)، 17 – 28.
ربانی، رسول؛ آرناچولام، دارما؛ عباس‌زاده، محمد و قاسمی، وحید (1387). بررسی تأثیر رفاه اقتصادی و اجتماعی بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مورد مطالعه شهر اصفهان). مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 4، 73 – 99.
ربانی، رسول؛ قاسمی، وحید و عباس‌زاده، محمد (1387). رابطه ابعاد مادی و غیر مادی رفاه اجتماعی با مشارکت شهروندان در امور شهری. فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، 9 (33)، 91 – 108.
ربانی، علی؛ ربانی، رسول و حسنی، محمدرضا (1390). رابطه احساس محرومیت نسبی با گرایش به هویت ملی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان). جامعه‌شناسی کاربردی. 22 (2)،  67-94.
 رحمانی، رمضان و فتحی واجارگاه، کوروش (1387). ارزشیابی کیفیت آموزشی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 1 (1)، 28-39.
رسول‌زاده، بهزاد؛ رستگارپور، حسن؛ سرمدی، محمدرضا و فرج‌الهی، مهران (1392). بررسی نقش نظام آموزش از دور در ایجاد سرمایه اجتماعی و ارائه الگوی مناسب جهت ارتقاء آن در آموزش عالی کشور. دو فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی آموزشی، 2 (3)، 83-105.
سبحانی‌نژاد، مهدی و افشار، عبداله (1387). تبیین ماهیت و مؤلفه‌های کیفیت‌سنجی نظام آموزش عالی به‌منظور شناخت چالش‌ها و طرح پاره‌ای راهکارهای نوآورانه. دانشگاه آزاد اسلامی، 12 (4)، 66 – 82.
شهبازی، بهزاد؛ الهیاری، رحمت‌اله و میرکمالی، سید محمد (1389). توانمندسازی کارکنان (تعاریف، الزامات و مدل‌ها). نشریه علمی، تخصصی منابع انسانی ناجا. 5 (21))، 33-58.
شمس پویا، محمدکاظم و توکلی‌نیا، جمیله (1394). تحلیل سرمایه اجتماعی با تأکید بر مشارکت شهروندی و پاسخگویی مدیران شهری موردپژوهی: شهر اسلامشهر. فصلنامه آمایش محیط، 30، 137-1520.
شیدایی آشتیانی، کاظم (1388). تأثیر توانمندسازی بر توسعه اجتماعی. اداره کل برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات، گروه برنامه‌ریزی.
علیخواه، فردین (1386). پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی. فصلنامه‌ علمی و پژوهشی تحقیقات فرهنگی، 1 (1)، 231 – 256.
علیزاده اقدم، محمدباقر؛ عباس‌زاده، محمد؛ کوهی، کمال و مختاری، داود (1392). نهادهای شهری و مشارکت شهروندان در اداره امور شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 45 (2)، 195 – 214.
فعلی، سعید؛ پزشکی راد، غلامرضا و چیذری، محمد (1385). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های پژوهشی و تولید علم. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 42، 93-107.
فیلد، جان (1386).  سرمایه اجتماعی؛ ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی. تهران: کویر.
قاسمی‌زاد، علیرضا (1387). چارچوب نظری سنجش کیفیت آموزش رشته‌های مهندسی در دانشگاه‌های آزاد اسلامی منطقه 1. دانش و پژوهش در علوم تربیتی- برنامه‌ریزی درسی، 20، 49 – 72.
قلی‌پور، آرین؛ پورعزت، علی‌اصغر و حضرتی، محمود (1388). بررسی تأثیر رهبری خدمتگزار بر اعتماد سازمانی و توانمندسازی در سازمان‌های دولتی. نشریه مدیریت دولتی، 1 (2)، 103 – 118.
کیذوری، امیرحسین؛ حسینی، محمدعلی و فلاحی خشکناب، مسعود (1387). تأثیر ارزیابی درونی بر ارتقای کیفیت آموزشی و پژوهشی. پژوهش پرستاری، 3 (8 و 9)، 105 – 115.
محسنی تبریزی، علیرضا؛ عباسی قادی، مجتبی و کمری، علی‌عباس (1386). بررسی وضعیت مشارکت اجتماعی جوانان و شناسایی علل و راهکارها. پژوهشنامه علوم اجتماعی، 3، 5-34.
مظلومیان، سعید و زندی‌مهر، هوشنگ (1387). ارزشیابی دانشجو از استاد در نظام آموزش از راه دور. پیک نور، 6 (3)، 148-161.
نبوی، عبدالحسین؛ رضادوست، کریم و صالحی، نجمه (1393). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط (مورد مطالعه: دانش آموزان 16-18 ساله شهر اهواز). جامعه‌شناسی کاربردی، 26 (3)، 1-22.
نیازی، محسن و کارکنان نصرآبادی، محمد (1388). توانمندسازی بر اساس راهبرد سرمایه اجتماعی. ماهنامه تدبیر، 20 (203)، 21.
وکیلی، عابدین؛ حاجی آقاجانی، سعید؛ رشیدی‌پور، علی و قربانی، راهب (1389). بررسی عوامل تأثیرگذار بر ارزشیابی اساتید از دیدگاه دانشجویان: یک مطالعه جامع در دانشگاه علوم پزشکی سمنان. کومش، 12 (2)، 93-104.
یزدخواستی، بهجت و عباس‌زاده، محمد (1386). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت والدین دانش‌آموزان در امور مدرسه‌ای دانش آموزان مقطع متوسطه استان آذربایجان شرقی. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3  (3)، 45 – 62.
Akbarzadeh saufi, Mortaza (2013). The Impacts of Organizational Justice and Psychological Empowerment on Organizational Citizenship Behavior: The Mediating Effect of Job Involvement.  International Journal of Research in Organizational Behavior and Human Resource Management, 1 (3), 116-135.
 Azwa, Ambad & Syivis, Nabila (2012). Psychological Empowerment: The Influence on Organizational Commitment among Employees in the Construction Sector. The Journal of Global Business Management, 8 (2), 71 – 81.
Bodin, Orjan & Crona, Beatrice (2008). Management of Natural Resources at the Community Level: Exploring the Role of Social Capital and Leadership in a Rural Fishing Community, World Development, 36 (12), 2763–2779.
Francesc, Esteve Mon, Fernando Miguel; Galan Palomares; Maria Cristina, Pastor Valcarcel (2010). A review about the beginning of student participation in QA at a National level in Spain, experiences and future challenges, Miguel Hernandez University (UMH) Coordinadora de.(http://www.eua.be).
Gordon, Patricia A. (1998). Student Evaluations of College Instructors: An Overview. As partial requirements for PSY 702: Conditions of Learning, Valdosta State University.
Lekena, Liile, Bayaga, Anass (2012). Quality Assurance in Education: Student Evaluation of Teaching, Int J Edu Sci, 4 (3), 271-274.
Henard, Fabrice & Roseveare, Deborah (2012). Fostering Quality Teaching in Higher Education: Policies and Practices, www.oecd.org/edu/imhe, 1-53.
Pelling, Mark & High, Chris (2005). Understanding adaptation: What can social capitaloffer assessments of adaptive capacity? Global Environmental Change, 15, 308–319