شناسایی عوامل مؤثر در شکل‌گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدارس ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سنجش و اندازه‌گیری، گروه روش‌ها و برنامه‌های آموزشی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی گروه روش‌ها و برنامه‌های آموزشی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران

10.22034/emes.2019.36114

چکیده

شکل‌گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب از مخرب‌ترین آسیب‌هایی است که پویایی و نشاط هر نظامی را با چالش‌های جدی همراه می‌سازد. پژوهش حاضر، با هدف واکاوی در ادراک و تجربه زیسته معلمان و مدیران در خصوص عوامل مؤثر در شکل‌گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدرسه‌های ابتدایی به انجام رسید. تلاش شد تا با بهره‌گیری از ظرفیت شگرف روش‌های کیفی به شناسایی و بازنمایی عمیق عوامل مؤثر در شکل‌گیری فرهنگ ارزشیابی کاذب در مدرسه‌های ابتدایی اقدام ‌‌شود. برای گردآوری داده‌ها از مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند استفاده شد. با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند و راهبرد ملاکی، پس از 27 مصاحبه، اشباع داده‌ها حاصل شد. مصاحبه‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA تحلیل شد. با تحلیل مصاحبه‌ها 7 مضمون اصلی شامل «عوامل فردی»، «عوامل آموزشی»، «عوامل مرتبط با مدیر»، «عوامل فرهنگی ـ اجتماعی»، «عوامل مرتبط با مدرسه»، «عوامل مرتبط با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی» و «عوامل مرتبط با فرایند اجرای برنامه‌ها» شناسایی شد. یافته‌ها نشان ‌داد که نظام ارزشیابی آموزشی در مدرسه‌های ابتدایی با چالش‌های مضاعفی روبه‌روست و ضرورت دارد، به‌منظور انجام ارزشیابی معتبر و اصیل؛ تصمیماتی در سطح کلان اتخاذ شود. شواهد نشان می‌دهد، کم‌توجهی به اصول ارزشیابی در نظام آموزش ابتدایی، زمینه‌ شکل‌گیری و تشدید فرهنگ ارزشیابی کاذب را ایجاد کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Phenomenological Approach in Identifying the Effective Factors at Formation the Culture of Pseudo-Evaluation in Primary Schools

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ghorbankhani 1
  • Keyvan Salehi 2
  • Ali Moghadamzadeh 2
چکیده [English]

One of the most devastating damage that threatens the dynamism of any system is the formation of the culture of pseudo-evaluation. The present study was conducted to represent the perceptions of teachers and managers about the effective factors at formation the culture of pseudo-evaluation in primary schools. Tried using the valuable capacity of qualitative methods identifies and represent the depth of the phenomenon under study.  Data were collected using criterion sampling and semi-structured interviews with 27 teachers, managers and specialists, and were analyzed by software of MAXQDA. Analysis of the interviews led to the identification of seven main themes, including: "Individual factors", "Educational factors", "Factors related to the manager", "Socio-cultural factors", "School-related factors", "Factors related to policy and planning" and "Factors related to the implementation process". The results showed educational evaluation in the primary schools are facing whit diverse challenges. In order to conduct a valid and genuine evaluation, decisions must be made at a macro level. The findings show that the lack of attention to the conditions in the evaluation of student performance has provided the context for the formation of pseudo evaluation culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pseudo-evaluation
  • Educational evaluation
  • Primary school
  • Phenomenology
  • MAXQDA
ادیب‌حاج‌باقری، محسن؛ پرویزی، سرور و صلصالی، مهوش (1392). روش‌های تحقیق کیفی. تهران: نشر و تبلیغ بشری.
اکبری، مرتضی و غفوریان، فاطمه‌السادات (1393). تحلیل داده‌های کیفی با استفاده از نرم‌افزار اطلس تی آی. تهران: دانشگاه تهران. 
بازرگان، عباس (1394). ارزشیابی آموزشی. تهران: سمت.
بازرگان، عباس (1395). مقدمه‌ای بر روش تحقیق کیفی و آمیخته. تهران: دیدار.
بلیکی، نورمن (1378). طراحی پژوهش‌های اجتماعی؛ ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نی.
بنی‌اسدی، علی و صالحی، کیوان (1398). مقدمه‌ای بر اصول و فرایند ساخت و رواسازی پروتکل مصاحبه. نامه آموزش عالی، 12 (46).
پناهی، زهرا؛ مؤمنی، زهرا و صالحی، کیوان (1397). بازنمایی علل کاهش انگیزه شغلی معلمان در انجام فعالیت‌های حرفه‌ای: یک مطالعه پدیدارشناختی. پژوهش در تربیت معلم، 2 (1)، 71-107.
تقی‌پورظهیر، علی (1395). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی آموزشی و درسی. تهران: آگه.
حسن‌زاده پلکویی، شهربانو و صالحی، کیوان (1396). تحلیل پدیدارشناسانه چالش‌های ناشی از افت استرس مولد تحصیلی در نظام ارزشیابی توصیفی ـ کیفی.  مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی،  7 (20)، 155-191.
حوری‌زاد، بهمن (1388). غنی‌سازی فرهنگ ارزشیابی. تهران: لوح زرین.
حیدری، فرید و احمدی، غلامرضا (1392). شناسایی مشکلات فرایند اجرای ارزشیابی برنامه‌های درسی و ارائه راهکار‌هایی برای رفع آن. فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 9 (26)، 126-136.
سرمد، غلامعلی (1389). روش‌های تدریس و هنر معلمی. تهران: آوای نور.
سیف، علی‌اکبر (1395). اندازه‌گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی. تهران: دوران.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1394). روان‌شناسی تربیت و تدریس. تهران: اطلاعات.
شعبانی، حسن (1395). مهارت‌های آموزشی و پرورشی. تهران: سمت.
صالحی، کیوان و درانی، کمال (1385). ارزشیابی هنرستان‌های کاردانش با استفاده از الگوی (CIPP) به‌منظور پیشنهاد چارچوبی برای بهبود کیفیت هنرستانی‌های کاردانش: موردی از هنرستان‌های شهر تهران منطقه 2. مجله روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، 36، (1)، 143-166.
صالحی، کیوان؛ بازرگان، عباس؛ صادقی؛ ناهید و شکوهی یکتا، محسن (1394الف). بازنمایی ادراکات و تجارب زیسته معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای برنامه ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5 (9)، 59-99.
صالحی، کیوان؛ بازرگان، عباس؛ صادقی؛ ناهید و شکوهی یکتا، محسن (1394ب). تحلیل پدیدارشناسانه ادراک و تجربه زیسته معلمان مدارس ابتدایی از نقاط ضعف و قوت برنامه ارزشیابی توصیفی. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 9 (31)، 25-65.
عابدی، حیدرعلی (1389). کاربرد روش پدیده‌شناسی در علوم بالینی. فصلنامه راهبرد، 19(54)،207-224.
عبداللهی، بیژن (1386). طراحی سامانه نشانگرهای ارزیابی کیفیت مدارس ابتدایی و راهنمایی، فصلنامه تعلیم و تربیت، 23 (2)، 152-127.
علیزاده، شهناز؛ صالحی، کیوان؛ مقدم‌زاده، علی (1396). واکاوی کیفیت سنجش کلاسی معلمان؛ مطالعه‌ای به روش پژوهش آمیخته. فصلنامه پژوهش‌ در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5 (17)، 63-84.
قره‌داغی، بهمن (1395). صفر تا بیست ارزشیابی برای یادگیری. تهران: زنده‌اندیشان.
کافمن، راجر و هرمن، جری (1374). برنامه‌ریزی استراتژیک در نظام آموزشی (بازاندیشی، بازسازی ساختارها، بازآفرینی)؛ ترجمه فریده مشایخ و عباس بازرگان. تهران: مدرسه.
گوران، شیوا؛ صالحی، کیوان و جوادی‌پور، محمد (1396). بازنمایی تجارب ‌زیسته معلمان ابتدایی از تغییرات نظام ارزشیابی و نقش آن در فرایند یاددهی‌- یادگیری: یک مطالعه‌ پدیدارشناختی. پژوهش در تربیت معلم، 1 (3)، 135-163.
محمدزاده، زینب و صالحی، کیوان (1396). فرایند ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از دید قرآن کریم. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 25 (37)، 79-100.
نوری، زهرا (1394). فرا ارزشیابی در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
همتی‌نژاد، مهرعلی؛ رمضانی‌نژاد، رحیم؛ رضایی کمنی، امیر؛ افشار‌نژاد، طاهر و شفیعی، شهرام (1387). ارزشیابی عملکرد معلمان تربیت بدنی خطای نرمش و ارفاق عوامل ارزشیابی میزان تشویق و اصلاح. نشریه حرکت، 38، 111-128.
یغما، عادل (1382). کاربرد روش‌ها و الگوهای تدریس. تهران: انتشارات مدرسه.
یوسفی، علیرضا (1383). واژه‌نامه توصیفی آموزش: طبقه‌بندی اهداف آموزشی، آموزش در علوم پزشکی، 2 (12)، 86-87.
Aubrey, C. (1988). Guidelines for an effective evaluation, British Journal of In-Service Education, 14 (3), 140-146, Dol: 10.1080/0305763880140302.
Gay, L. R. (1991). Educational Evaluation & Measurement (2nd ed.) Maxwell Macmillan, International.
Hart, L. C. & Smith, M. E. (2009). An Examination of research Methods in Mathematics Education (1995-2005). Journal of Mixed Methods Research, 3 (1), 26-41.
Roe, K. & Roe, K. (2004). Dialogue boxes: a tool for collaborative process evaluation. Health Promotion Practice5 (2), 138-150.
Lamprianou, I. & Athanasou. J. A. (2009). A Teacher’s Guide to Educational Assessment. Sense Publishers Rotterdam / Boston/ Taipei.
Nitko, A. J. (2001). Educational assessment and evaluation (3rd Ed.). New Jersey: Merrill, Prentice-Hall.
OECD (2011). Education and skills, in OECD, Better Policies for Development: Recommendations for Policy Coherence, OECD Publishing.doi: 10.1787/9789264115958-20-en
Rundle, N. (2016). Guidelines for good assessment practice (3rd ed.). Hobart, Tasmania, Australia: Tasmanian Institute of Learning and Teaching, University of Tasmania.
Salehi, K. & Golafshani, N. (2010). Using mixed methods in research studies: an opportunity with its challenges. International Journal of Multiple Research Approaches, 4, 186 – 191.
Shermis, M. D. & Di Vesta, F. (2011). Classroom Assessment in Action. Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
Stuffelbeam, D. L. & Webster, W. J. (1989). Evaluation as an Administrative function. Handbook of Research on Educational Administration: London: Longman.
Stufflebeam, D. L. & Shinkfield, A. (2012). Evaluation, Theory, Models and Application. Jossey-Bass Willy
Wolf, K. & Stevens, E. (2007). The Role of Rubrics in Advancing and Assessing Student Learning. The Journal of Effective Teaching, 7 (1), 3-14