مؤلفه‌ها و نشانگرهای همکاری‌های علمی پژوهشگران: طراحی و تعیین ساختار عاملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، طراحی، رواسازی و اعتباریابی مقیاس همکاری‌های علمی و بررسی وضعیت موجود همکاری‌های علمی پژوهشگران دانشگاه فردوسی مشهد بود. روش پژوهش توصیفی بود. جامعه آماری پژوهش شامل؛ جامعه متخصصان حوزه همکاری‌های علمی و جامعه پژوهشگران دانشگاه فردوسی مشهد اعم از اعضای هیئت ‌علمی و دانشجویان دکتری در سال تحصیلی 94- 93 بود. تعداد 7 نفر به‌صورت هدفمند از جامعه متخصصان و تعداد 228 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای از جامعه پژوهشگران به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شد. در راستای هدف پژوهش و با مشخص کردن همپوشانی‌های موجود در منابع و مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته با متخصصان و جمع‌بندی آنها به استخراج مؤلفه‌ها و نشانگرهای همکاری علمی و سپس تدوین مقیاس همکاری‌های علمی پرداخته شد. روایی محتوایی مقیاس با استفاده از شاخص نسبت روایی محتوایی و روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی تعیین شد. پایایی مقیاس، با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 88/0 محاسبه شد. در نهایت مقیاس در قالب پنج عامل حاصل از ساختار عاملی شامل "سهم مشارکت در خلق دانش مشترک"، "مشارکت در مجامع علمی"، "همکاری در فرایند پژوهش"، " آمادگی‌های عاطفی- شناختی" و "آمادگی‌های رفتاری همکاری‌های علمی" تهیه شد. نتایج حاصل از اجرای مقیاس نشان داد، میزان عملکرد همکاری‌های علمی پژوهشگران در سطح متوسط و نگرش پژوهشگران به همکاری‌های علمی مثبت و در سطح بالا قرار دارد. همچنین، بین میزان عملکرد همکاری علمی پژوهشگران بر‌حسب دانشکده، مرتبه علمی و جنسیت تفاوت معنی‌داری وجود دارد. با توجه به احراز روایی و پایایی مقیاس همکاری‌های علمی، می‌تواند در پژوهش‌های مربوط به همکاری علمی به‌کار رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Components and Indicators of Scientific Collaboration among Researchers: Developing and Determining the Factor Structure

نویسندگان [English]

  • Samaneh Ghelbash Ghraehbalaghi Inaloo 1
  • Hossein Kareshki 2
  • Mohammad Reza Ahanchian 3
1
2
3
چکیده [English]

The purpose of this research was to develop, validate and make the scientific collaboration scale and evaluation scientific collaboration reliable among researchers affiliated to Ferdowsi university of Mashhad. In this regard, it has applied a descriptive method. The statistical population included experts in the field of scientific collaboration and the researchers’ community of Ferdowsi University including faculty members and PhD students in the 2014-2015 scientific year. 7 people were selected by purposive sampling from the experts’ community and 228 people by random stratified sampling from the researchers’ community. With regards to the research objective and by identifying the overlaps in the resources and semi-structured interviews with experts, the components and indicators of scientific collaboration were extracted and scientific collaboration scale was formulated. Content validity and structure validity were confirmed using content validity ratio and exploratory and confirmatory factor analysis. The reliability was obtained 0/88 using Cronbach's alpha coefficient for the total scale. Finally, the scale was developed with 5 factors including "contribution to the joint scientific production", "Participation in the scientific community", "collaboration in the research process", "emotional and cognitive readiness" and "the readiness of behavioral in scientific collaboration". The results indicated that the level of the researchers’ scientific collaboration was intermediate and researchers’ attitude toward scientific collaboration was positive. Also, there is a significant difference between the performance of scientific collaboration in terms of the faculty, academic level and gender. According to the validity and reliability, the scientific collaborations scale can be used in the studies to be conducted on scientific collaboration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scientific collaboration
  • scale
  • factor structure
  • evaluating
  • researchers
آدمیان، رضا (1390). بررسی اثر میزان توسعه‌یافتگی کشورها بر رؤیت پذیری مقالات هم‌تألیفی علمی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
استادزاده، زهرا (1384). روابط علمی بین دانشگاه‌های داخل و خارج از کشور. رهیافت، (35)، 74 -82.
بهزادی، حسنو داورپناه، محمدرضا (1388). بررسی عوامل مؤثر بر تجربه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 10 (2)، 227 -250.
پیمان، ویدا (1383). بررسی راه‌های افزایش مشارکت دانشگاهیان در امر پژوهش‌های فرهنگی و هنری. مجله فرهنگ اصفهان، 29 و 30،  47 – 53.
تقیزاده، علی و وزیری، اسماعیل (1389). تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از سال 1990 تا 2007 میلادی بر اساس آمار پایگاه‌های موسسه اطلاعات علمی آی اس آی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 1 (13)، 73 – 91.
حری، عباس (1379). بررسی فعالیت‌های علمی و پژوهشی اعضای هیئت علمی رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی.  فصلنامه کتاب، 11(2)، 9-36.‎
حسن‌زاده، محمد و بقایی، سولماز (1388). جامعه علمی، روابط علمی و هم‌تالیفی. رهیافت، (44)، 37 – 41.
حیدری، معصومه و صفوی، زینب (1391). ضریب همکاری گروهی نویسندگان مقالات مجله پژوهش در پزشکی. مجله پژوهش در پزشکی، 36 (2)، 109 -113.
خسروخاور، فرهاد (1384). در جستجوی جامعه علمی در ایران. ضمیمه خردنامه همشهری، (79)، 15.
داورپناه، محمدرضا (1386). ارتباط علمی: نیاز اطلاعاتی و رفتار اطلاع‌یابی. تهران: انتشارت دبیزش؛ نشر چاپار.
ربانی خوراسگانی، علی؛ قاسمی، وحید؛ ربانی، رسول؛ ادیبی سده، مهدی و افقی، نادر (1389). تحلیل جامعه‌شناختی شیوه‌های تولید علم؛ تأملی در رویکرد‌های نوین. فصلنامهتحقیقاتفرهنگی، 4 (4)، 117- 158.
ربانی، رسول؛ ربانی، علی و ماهر، زهرا (1390). ارائه یک مدل جامعه‌شناختی به منظور افزایش تولید علمی در اجتماعات علمی (مطالعه موردی دانشگاه اصفهان). فصلنامهانجمنآموزشعالیایران، 4 (2)، 66- 98.
رحیمی، ماریه و فتاحی، رحمت‌الله (1386). همکاری علمی و تولید اطلاعات: نگاهی به مفاهیم و الگوهای رایج در تولید علمی مشترک. فصلنامهکتاب، 71 (2)، 235- 248.
رحیمی، وجیهه و فاطمی‌نژاد، سید محمد (1383) علل عدم مشارکت دانشجویان در فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه. پژوهش‌های مدیریت راهبردی، 11(33- 32)، 305- 325.
زارع فراشبندی، فیروزه؛ کربلائی، سید مجتبی؛ باجی، فاطمه و زاهدیان ورنوسفادرانی، مریم (1385). مشارکت گروهی و موضوعات اصلی مقالات مجله علمی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز.  مدیریتاطلاعاتسلامت، 3 (2)، 2- 11.
سرایی، حسن (1372). مقدمه‌ای بر نمونه‌گیری تحقیق. تهران: سمت.
شرقی، عبدالعلی (1388). جهانی‌شدن، آموزش عالی و توسعه همکاری‌های علمی بین‌المللی. ماهنامه مهندسی فرهنگی، 3(31 - 32)، 17- 10.
طایفی، علی (1378). فرهنگ علمی- پژوهشی ایران (بررسی قابلیت‌ها و تنگناها). رهیافت، (21)، 47- 53.
قانع، محمدرضا و رحیمی، فروغ (1390). تحلیل استنادی و الگوی همکاری نویسندگان شش نشریه ایرانی انگلیسی‌زبان حوزه فنی و مهندسی نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC). فصلنامهعلمیپژوهشیپژوهشگاهعلوموفناوریاطلاعاتایران. ویژهعلم‌سنجی، 159- 175.
قانعی راد، محمدامین (1385). تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی (بررسی موردی رشته علوم اجتماعی). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
قانعی راد، محمدامین (1385). وضعیت اجتماع علمی در رشته علوم اجتماعی. نامه علوم اجتماعی، (27)، 56- 27.
قانعی ‌راد، محمد‌امین (1385). نقش تعاملات دانشجویان و استادان در تکوین سرمایه اجتماعی دانشگاهی. مجلهجامعه‌شناسیایران، 7 (1)، 3- 29.
قانعی‌ راد، محمدامین؛ طلوع، ابوالقاسم و خسروخاور، فرهاد (1387). عوامل، انگیزش‌ها و چالش‌های تولید دانش در بین نخبگان علمی. فصلنامهعلمی- پژوهشیسیاستعلمو فناوری، 1 (2)، 71- 85.
کاویانی، محمد (1387). رابطه‌ مؤلفه‌های شناختی عاطفی و رفتاری در نگرش‌های مذهبی دانشجویان. مطالعات اسلام و روان‌شناسی، (3)، 113- 128.
کرمی، نوراله و علیجانی، رحیم (1387). تولید علم متخصصان کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در پایگاه اطلاعاتی امرالد. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 23 (3)، 19- 35.
کلاین، پل (1380). راهنمای آسان تحلیل عاملی؛ ترجمه جلال صدرالسادات و اصغر مینایی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
گنجی، علیرضا و آزاد، اسدالله (1384). مطالعه وضعیت تولید اطلاعات علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 8 (1)، 33- 62.
محسنی تبریزی، علیرضا؛ قاضی طباطبایی، محمود و مرجائی، سید هادی (1389). تأثیر مسائل و چالش‌های محیط علمی بر جامعه‌پذیری دانشگاهی. فصلنامهپژوهشوبرنامهریزیدرآموزشعالی، (55)، 45- 67.
مداحی، مرتضی (1390). آسیب‌شناسی پژوهش‌های گروهی مورد مطالعه: طلاب علوم دینی. پژوهش، 3 (2)، 119- 138.
ملک‌زاده، رضا (1381). نقش همکاری‌های علمی بین‌المللی در توسعه علمی ایران. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، (25)، 63- 78.
نوروزی، علیرضا و ولایتی، خالید (1388). همکاریعلمیپژوهشی: جامعه‌شناسیهمکاریعلمی. تهران: نشر چاپار.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ حسن‌زاده، محمد؛ نورمحمدی، حمزهعلی و اعتمادیفرد، علی (1388). پانزده سال تولید علم ایران در پایگاه‌های موسسه اطلاعات علمی 2007-1993. فصلنامه کتاب، 1 (20)، 200 – 175.
نوکاریزی، محسن و علیان، مریم (1389). وضعیت تولیدات علمی دانشگاه بیرجند در پایگاه‌های اطلاعاتی اسکوپوس و وب آوساینس با تأکید بر میزان همکاری علمی آ‌نها. فصلنامه اطلاع‌شناسی، 8 (4)، 57- 79.
نوکاریزی، محسن و زینلی، اکرم (1392). تحلیل کمی تولیدات علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد از سال 2000 تا 2010. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 2 (2)، 73- 98.
هومن، حیدرعلی (1381). تحلیل داده‌های چند متغیری در پژوهش‌های رفتاری. تهران: نشر پارسا.
هومن، حیدرعلی (1384). مدل‌یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌‌افزار لیزرل. تهران: سمت.
 
Aytac, S. (2010). International scholarly collaboration in science, technology and medicine and social science of Turkish scientists. The International Information & Library Review, 42 (4), 227-241.
Boaz, A.; Fitzpatrick, S. & Shaw, B. (2008). Assessing the impact of research on policy: A review of the literature for a project on bridging research and policy through outcome evaluation. Policy Studies Institute. London: Kings College.
Bordon, M. & Gomez, I. (2000). Collaboration networks in science. In: The web of knowledge: A festschrift in the honor of E ugene Garfield. Medford: Information Today, pp. 197- 213.
Bukvova, H. (2010). Studying Research Collaboration: A Literature Review. Sprouts:
Chadwick, B. A.; Bahr, H. M. & Albrech, T. S. L. (1984). Social science research methods. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
 Chinchilla-Rodríguez, Z.; Vargas-Quesada, B.; Hassan-Montero, Y.; González-Molina, A. & Moya-Anegóna, F. (2010). New approach to the visualization of international scientific collaboration. Information Visualization, 9(4), 277-287.
De Haan, J. (1997). Authorship patterns in Dutch sociology. Scientometrics. 39 (2), 197–208.
De Stefano, D.; Giordano, G. & Vitale, M. P. (2011). Issues in the analysis of co-authorship networks. Quality & Quantity, 45(5), 1091-1107.
Glänzel, W. & Schubert, A. (2001). Double effort= double impact? A critical view at international co-authorship in chemistry. Scientometrics, 50 (2), 199-214.
Haeussler, C. & Sauermann, H. (2012). Credit where credit is due? The impact of project contributions and social factors on authorship and inventorship. Research Policy. 42 (3), 688-703.
Hara, N.; Solomon, P.; Kim, S. L. & Sonnenwald, D. H. (2003). An emerging view of scientific collaboration: Scientists' perspectives on collaboration and factors that impact collaboration. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 54 (10), 952-965.
Jassawalla, A. R., & Sashittal, H. C. (1998). An examination of collaboration in high‐technology new product development processes. Journal of product innovation management, 15(3), 237-254.
Johnson, D. R. & Borden, L. A. (2012). Participants at your fingertips using Amazon’s Mechanical Turk to increase student–faculty collaborative research. Teaching of Psychology, 39(4), 245-251.
Katz, J. S. (1994). Geographical proximity and scientific collaboration. Scientometrics, 31(1)
Katz, J. S. & Martin, B. R. (1997). What is research collaboration? Research policy, 26 (1), 1-18.
Laudel, G. (2002). What do we measure by co-authorships? Research Evaluation, 11(1), 3-15.
Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity1. Personnel psychology, 28 (4), 563-575.
Lee, S. & Bozeman, B. (2005). The impact of research collaboration on scientific productivity. Social studies of science, 35 (5), 673-702.
Mali, F.; Kronegger, L.; Doreian, P. & Ferligoj, A. (2012). Dynamic scientific co-authorship networks. In Models of Science Dynamics (pp. 195-232). Springer Berlin Heidelberg.
Melin, G. & Persson. O. (1996). Studying research collaboration using co-authorshi. Scientometrics. 36 (3), 363–377.
Pao, M. L. (1992). Global and local collaborators: a study of scientific collaboration. Information Processing & Management, 28(1), 99-109.
Park, J.; Hawkins, W.; Hawkins, M. & Hamlin, E. (2013). Attitudes toward interprofessional collaboration among students in the health care professions.Advances in Social Work, 14 (2), 556-572.
Sarli, C. C.; Holmes, K. L.; Carothers, B. J.; Luke, D. A.; Allen, J.; Evanoff, B. A. ... & Zalud-Cerrato, S. (2012). An interdisciplinary approach to tracking and evaluation: The Washington University Institute of Clinical and Translational Sciences Tracking and Evaluation Team.
Smith, D. & Katz, J. S. (2000). Collaborative approaches to research. A report to the Higher Education Funding Council for England. Centre for Policy Studies in Education, University of Leeds. ISBN 0, 85316, 214.
Sonnenwald, D. H. (2007). Scientific collaboration. Annual review of information science and technology, 41 (1), 643-681.
Stefano, D. D.; Giordano, G.; Vitale, M. P. (2011). Issues in the analysis of co-authorship networks. Quality & Quantity, 45 (5), 1091-1107.
Subramanyam, K. (1983). Bibliometric studies of research collaboration: A review. Journal of information Science, 6 (1), 33-38.
Van, C.; Costa, D.; Abbott, P.; Mitchell, B. & Krass, I. (2012). Community pharmacist attitudes towards collaboration with general practitioners: development and validation of a measure and a model. BMC Health Services Research, 12(1), 320.
Welfare, L. E. & Sackett, C. R. (2010). Authorship in student-faculty collaborative research: perceptions of current and best practices. Journal of Scientific Ethics, 8 (3), 199-215.‏
Wuchty, S.; Jones, B. F. & Uzzi, B. (2007). The increasing dominance of teams in production of knowledge. Science, 316(5827), 1036-1039.